Nationale steun voor verkoopbevordering van primaire landbouwproducten

In een besluit van 16 februari 2017 heeft de Europese Commissie (Commissie) een Duitse steunregeling voor samenwerking in de agrarische sector goedgekeurd. Deze samenwerking heeft tot doel om de verkoop van landbouwproducten te bevorderen.

De Maatregel

Duitsland wil staatssteun verlenen ten behoeve van samenwerkingsconcepten en de oprichting van clusters en netwerken. Het doel hiervan is onder andere het beter afstemmen van de productie van landbouwproducten op de vraag. Gedurende maximaal 5 jaar kan steun worden verleend, met dien verstande dat de steun slechts tot en met 31 december 2018 kan worden toegekend.  In totaal gaat het om een bedrag van € 2.000.000,-. Per samenwerkingsvorm kan de steun overigens slechts maximaal € 200.000,- bedragen.

Oordeel van de commissie

Allereerst toets de Commissie of de Duitse steunregeling kwalificeert als staatssteun. Hiervan is sprake als (i) een of meer ondernemingen, (ii) een selectief voordeel ontvangen, (iii) dat door de overheid wordt verstrekt of met staatsmiddelen wordt bekostigd, (iv) waardoor de mededinging wordt vervalst en (v) de handel tussen de lidstaten wordt beïnvloed.

De betreffende steunregeling voldoet volgens de Commissie aan al deze voorwaarden en kwalificeert dus als staatssteun. De begunstigden van de maatregel zijn landbouwondernemers die een selectief voordeel ontvangen. Dit voordeel wordt met staatsmiddelen bekostigd. Het enkele feit dat de concurrentiepositie van de begunstigde ondernemingen wordt versterkt ten opzichte van concurrerende ondernemingen die het voordeel niet ontvangen, duidt al op een mogelijke verstoring van de mededinging. Tot slot wijst de Commissie erop dat er een Europese markt is voor landbouwproducten. Daarom kan de Duitse steun voor landbouwondernemingen de handel tussen de lidstaten beïnvloeden.

Vervolgens gaat de Commissie na of de Duitse maatregel verenigbaar is met de interne markt. Hiertoe toetst de Commissie de steunregeling aan de Richtsnoeren voor staatssteun in de landbouw 2014-2020 (Richtsnoeren).

De Commissie stelt allereerst vast dat aan de algemene beoordelingscriteria is voldaan. De Duitse maatregel (i) draagt bij aan een gemeenschappelijke doelstelling, want het bevordert de concurrentiekracht van landbouwondernemingen. Aangezien de Duitse maatregel voldoet aan de (hierna te bespreken) specifieke beoordelingscriteria, is (ii) aangetoond dat ingrijpen van de Duitse overheid noodzakelijk is. De directe steun die de Duitse overheid wil geven, is (iii) daarbij een geschikt middel om de betrokken beleidsdoelstelling te helpen bereiken. Bovendien (iv) gaat er een stimulerend effect van uit. De steun moet immers voor aanvang van een subsidiabel project worden aangevraagd. Grote ondernemingen moeten daarnaast een nulscenario (counterfactual anlysis) overleggen. Nu het steunbedrag niet hoger is dan de in aanmerking komende kosten, is (v) de steunmaatregel ook evenredig. Bovendien is cumulatie met andere steunmaatregelen uitgesloten. Om deze reden (vi) is het negatieve effect op de mededinging en de handel tot het minimum beperkt. Tot slot heeft Duitsland (vii) aangetoond dat de gesteunde activiteiten naar verwachting positieve gevolgen hebben voor het milieu en daarnaast toegezegd (vii) de door de Richtsnoeren voorgeschreven transparantieverplichtingen na te zullen komen.

Aansluitend toetst de Commissie de steunmaatregel aan de specifieke beoordelingscriteria. De Commissie stelt vast dat de steun wordt verleend om vormen van samenwerking te bevorderen tussen verschillende ondernemingen die actief zijn in de landbouw en de voedselketen. De samenwerking moet leiden tot de oprichting van clusters en netwerken met het oog op het ontwikkelen en realiseren van korte voorzieningsketens en lokale markten. Binnen deze voorzieningsketen is er tussen de landbouwer en de consument hoogstens één intermediair. De steun zal alleen verleend worden aan pas opgerichte clusters en netwerken of aan clusters en netwerken die een activiteit beginnen die nieuw voor hen is. Ook zal Duitsland de regels van het mededingingsrecht niet uit het oog verliezen bij het toekennen van staatssteun.

De Commissie concludeert dat Duitsland ook heeft voldaan aan de specifieke voorwaarden van de Richtsnoeren. De steunmaatregel is daarmee verenigbaar met de interne markt.

Commentaar

In 2015 en 2016 heeft de Europese Commissie aan de hand van concrete casus uiteengezet wanneer lokale initiatieven geen gevolgen hebben voor de handel tussen de lidstaten. Meer hierover in de blog: De Commissie geeft oriëntatiehulp ten behoeve van lokale steunmaatregelen. In de landbouw is het interstatelijk effect bijna altijd een gegeven. Het is voldoende dat de begunstigde ondernemingen actief zijn op een markt die openstaat voor handel in de EU.  De onderhavige zaak is daar weer een goed voorbeeld van. Zelfs als het maximale steunbedrag niet meer bedraagt dan € 200.000,- kan er sprake zijn van een interstatelijk effect. Hierbij moet overigens bedacht worden dat in de landbouwsector op grond van de De-minimisvrijstelling landbouw de bagatelgrens € 15.000,- over een periode van drie belastingjaren bedraagt. Bij overschrijding van deze relatief lage grens kan de steun dus al gevolgen hebben voor de handel tussen de lidstaten.

Overheden zijn vaak bang om staatssteun te geven, zeker in de landbouw. Regelmatig durft men niet veder te gaan dan de-minimissteun. Voor een voorbeeld zie de blog: Staatssteun voor de instandhouding van zeldzame schapenrassen: het blijft lastig. Er zijn echter genoeg voorbeelden die laten zien, dat ook in de landbouw staatssteun kan worden gegeven. Dat de maatregel naar verwachting gemeld moet worden bij de Commissie, zou niet hoeven af te schrikken. Als de regels goed worden gevolgd, is de kans groot dat de Commissie met de maatregel instemt.

Tot slot nog een korte opmerking over de transparantieverplichtingen waarvan Duitsland heeft gezegd die te zullen nakomen. Sinds 1 juli 2016 zijn steunverlenende overheden verplicht bepaalde informatie op nationale of regionale staatssteunwebsite te publiceren. Meer over deze verplichting in de blog: Vanaf 1 juli 2016 verplichten de AGVV en de LGVV tot transparantie.

door | 10 april 2017 | Staatssteun

Gerelateerde artikelen

ZOEKEN

MIJN VAKGEBIED