Beschermde oorsprongsbenamingen: Don Quixote en de molens van La Mancha

beschermde oorsprongsbenamingen en afbeeldingen

In een arrest van 2 mei 2019 heeft het Europese Hof van Justitie (Hof) geoordeeld dat ook met beeldtekens een beschermde oorsprongsbenaming (BOB) kan worden opgeroepen.

Casus

Industrial Quesera Cuquerella SL (IQC) is een kaasproducent die gevestigd in de Spaanse regio La Mancha en kazen verkoopt onder de namen kazen “Adarga de Oro”, “Super Rocinante” en “Rocinante”. Op de etiketten van deze kazen komen tekeningen voor van een personage dat lijkt op Don Quixote van La Mancha, een mager paard, en landschappen met windmolens en schapen. De Fundación Consejo Regulador de la Denominación de Origen Protegida queso Manchego (FQM), de stichting die belast is met het beheer van de BOB “queso Manchego”, is van mening dat de door IQC gebruikte etiketten inbreuk maken op deze BOB. Bij de verkoop van Manchego kazen, worden namelijk vergelijkbare tekeningen gebruikt.

De rechter in eerste aanleg weigerde voor recht te verklaren dat IQC inbreuk maakt op de BOB “queso Manchego”. Deze uitspraak werd in hoger beroep bevestigd. Daarop legde FQM de kwestie voor aan het Tribunal Supremo, de Spaanse Hoge Raad. Die stelde vervolgens prejudiciële vragen aan het Hof.

Oordeel van het Hof

Oproepen BOB met beeldtekens

Op grond van artikel 13 lid 1 sub b) Vo 510/2006 (thans artikel 13 lid 1 sub b) Vo 1151/2012 worden beschermede oorsprongsbenamingen beschermd tegen “elk misbruik, elke nabootsing of voorstelling”. Het doorslaggevende criterium om te bepalen of een element een voorstelling van een BOB oproept is of dit element bij de consument als referentiebeeld direct het product met deze benaming voor de geest kan roepen (r.o. 21). Gelet hierop kan een beeldteken een voorstelling zijn in de zin van het hiervoor genoemde artikel. Dit is het geval als beeldteken de consument “direct doet denken aan de producten met een geregistreerde benaming”. Het is de taak van de nationale rechter om dit vast te stellen (r.o. 31).

Beeldtekens die naar een geografisch gebied verwijzen

De door IQC gebruikte tekeningen verwijzen in feite naar een specifiek geografisch gebied, namelijk La Mancha. Dit is de regio waar IQC gevestigd is en haar kazen maakt. Tegelijkertijd maakt de naam van de regio ook onderdeel uit van de BOB “queso Manchego”. “Manchego” is immers het adjectief waarmee in het Spaans personen en producten afkomstig uit de regio La Mancha worden aangeduid (r.o. 12).

Volgens het Hof kunnen tekeningen die verwijzen naar een geografisch gebied waarvan de naam onderdeel uitmaakt van een BOB de voorstelling van deze BOB oproepen (r.o. 37). Dit is het geval als er een “voldoende rechtstreeks en duidelijk conceptueel verband bestaat” tussen de beeldtekens die een voorstelling van het geografische gebied oproepen en de geregistreerde benaming. De consument moet bij zien van de beeldtekens “direct” denken aan het product met de BOB. Ook dit moet de nationale rechter nagaan (r.o. 38-40) .

Gemiddelde consument

Bij het beoordelen of er een voorstelling wordt opgeroepen als bedoeld in artikel 13 lid 1 sub b) Vo 510/2006, moet de nationale rechter uitgegaan van de “de normaal geïnformeerde en redelijk omzichtige en oplettende gemiddelde Europese consument” (r.o. 45). De Spaanse Hoge Raad wilde van het Hof weten wie de gemiddelde Europese consument is.

Als uitgangspunt geldt dat er niet uitsluitend moet worden gekeken naar consumenten in het geregistreerde product wordt geproduceerd (r.o, 46). Beschermde oorsprongsbenamingen moeten in de hele Unie uniform en eenvormig worden beschermd. Dit vereiste brengt mee dat er geen rekening mag worden gehouden met omstandigheden die het bestaan van een toespeling op een BOB slechts ten aanzien van de consumenten van één lidstaat kunnen uitsluiten. Dit laat echter onverlet dat een toespeling ten aanzien van de consumenten van uitsluitend één lidstaat voldoende kan zijn om de in vorenbedoeld artikel geregelde bescherming in werking te doen treden (r.o. 47-48).  

Commentaar

IQC zal de tekeningen van een personage dat lijkt op Don Quixote van La Mancha, een mager paard, en landschappen met windmolens en schapen hebben gebruikt om daarmee duidelijk te maken dat haar kazen uit La Mancha komen. Hetgeen strikt genomen ook correct is, want daar produceert IQC blijkens het arrest haar kazen ook. Het is de vraag of IQC er überhaupt bij stil heeft gestaan dat er met deze tekeningen mogelijk ook een toespeling wordt gemaakt op de BOB “queso Manchego”. Het onderhavige arrest laat in ieder geval zien dat met ogenschijnlijk algemeen bekende afbeeldingen die verwijzen naar een geografisch gebied, eveneens inbreuk op een BOB kan worden gemaakt.

Het is nu aan de Spaanse rechter om te beoordelen of de “gemiddelde Europese consument” bij het zien van de hiervoor bedoelde tekeningen op de kazen van IQC direct denkt aan Manchego kaas. In principe kan de Spaanse rechter er mee volstaan door alleen de associatie van Spaanse consumenten in aanmerking te nemen. Op het moment dat bij Spaanse consumenten het beeld van Manchego kaas wordt opgeroepen, kan worden aangenomen dat er een toespeling op de voor deze kaas geldende BOB wordt gemaakt. In voorkomend geval moet deze BOB in de hele Unie tegen deze toespeling worden beschermd (r.o. 49).  

* afbeelding van van ArtTower via Pixabay, de afbeelding van het BOB symbool is door mij toegevoegd.

Gerelateerde artikelen

ZOEKEN

MIJN VAKGEBIED